Балалар қауіпсіздігі басты назарда

Ai-news.kz    Бала қауіпсіздігі мәселесінің маңызы зор. Әр ата-ана баласының қауіпсіз ортада өмір сүріп, дені сау, білім-білігі мол саналы ұрпақ болғанын қалайды. Ол үшін балабақша мен мектептердегі қауіпсіздік шаралары сенімге селкеу түсірмейтіндей болуы қажет. Бұл тақырыптың маңыздылығы Мемлекет басшысының да жыл сайынғы Жолдауында айрықша аталып өтеді.Оқушылардың сапалы білім алуымен қатар жеке бас қауіпсіздігі, денсаулығы қашанда маңызды.

Қызылорда облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің аумақтық басқармалары бақылауында 317 жалпы білім беретін мектеп бар, оның 288 облыстық білім басқармасына қарасты, жеке мектептер саны-29.

Қызылорда облысының құрылыс, сәулет және қала құрылысы басқармасы мәліметіне сәйкес жалпы білім беретін ұйымдардағы тығыздылық және апатты жағдайдағы мектептер мәселесін шешу мақсатында республикалық, жергілікті бюджет есебінен 10 мектептің, оның ішінде  «Жайлы мектеп» Ұлттық жобасы аясында 2 мектептің құрылысы  жүргізілуде.

Өткен жылы Қазалы ауданы, Әйтеке би кентінде 250 орындық, Шиелі ауданы Байсын ауылындағы  №207 мектеп үшін 250 орындық, Жаңақорған кентіндегі 300 орындық жаңа мектеп және Қызылорда қаласы Жезқазған тас жолының бойында 600 орындық жаңа мектептің құрылыс жұмыстары аяқталып, пайдалануға берілді.

Сондай-ақ үш ауысымда оқытатын білім беру ұйымдары мәселесін шешу мақсатында облыс орталығындағыүш ауысымдағы 4 мектеп үшін 1850 орынға қосымша оқу ғимараттарының құрылыс жұмыстары жүргізіліп, пайдалануға берілді, қалған 2 мектеп пайдалануға берілген  Жезқазған трассасы бойындағы 600 орындық жаңа мектепесебінен шешіліп, нәтижесінде облыстағы үш ауысымдық  мектептер мәселесі толықтай оң шешімін тапты.

Бұдан бөлек, «Қазалы ауданы бойынша білім бөлімінің Қ.Күлетов атындағы №92 орта мектебі» күрделі жөндеумен қамтылды.

Облыс бойынша  апаттық жағдайда 6 мектеп  бар, олар Арал, Қазалы, Қармақшы, Шиелі аудандарыда орналасқан. Бұл мәселе күн тәртібінен түскен емес, бүгінгі таңда тиісті жүмыстар жүйелі жүргізілуде. Атап айтқанда,  «Жайлы мектеп» ұлттық жобасы аясында өңірде салынатын 21 мектеп есебінен апаттық мектептердің 4-еунің мәселесі шешімін табады деп күтілуде.

Бұған қоса, Арал ауданы Тоқабай аулындағы №248 апатты мектептің құрылысы жеке демеуші есебінен жүргізілуде.Шиелі ауданы Жансейіт елді мекеніндегі 100 орындық мектептің құрылысын «Білім беру инфрақұрылымын қолдау қоры» есебінен қаржыландыруға ұсынылған.

Нәтижесінде апаттық мектептердің мәселесі 2025 жылы толық шешімін табатын болады деп жоспарланып отыр.

Оқушыларды ыстық тамақпен қамту мәселесі де аймағымызда жолға қойылған. 2023 жылы облыстағы 1-4 сынып оқушыларын бір мезгіл ыстық тамақтандыруды ұйымдастыру мәселесі толық шешіліп, облыстағы 66358 оқушы ыстық тамақпен қамтылды, жалпы 288мемлекеттік мектептің 280-інде ыстық тамақ, 8 мектепте буфеттік тамақ ұйымдастырылған.

Мектеп асханаларында ыстық тамақ ұйымдастыру  Тағам академиясы ұсынған әдістемелік нұсқаулығына сәйкес ұйымдастырылып, жүргізілуде. Сонымен қатар жаңа оқу жылында мектеп асханаларының перспективті  ас мәзірінің және буфеттік тағам ассортименті жергілікті санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармалары мамандарымен сараптама жүргізілді. Берілетін тағам ассортименті де өткен жылдарға қарағанда біршама жақсартылып, сүт, сүт өнімдері, жеміс-жидектер мен олардың шырындары қосылып, ет, ет өнімдерінің мөлшері көбейтілді.

Мектеп әжетханалары мәселелері де ретке келтірілуде. Жалпы 2019-2023 жылдары 91 мектептің ауласында орналасқан дәретханаларды ішке кіргізу жұмыстары толық жүргізілді. Сонымен қатар,  кешенді күрделі жөндеу кезінде демонтаждалған 21 мектептің ішкі дәретханалары қалпына келтірілген.

Жалпы білім беру ұйымдарының жаңа оқу жылына дайындығы мен мектептердің техникалық жағдайына, мектептердің санитариялық тораптарының жағдайынажергілікті білім бөлімдерімен бірге жұмысшы топтары құрылып, барлық мектепке мониторинг жүргізіліп отырады, жоспарлы және жоспардан тыс тексерулер жүргізіледі. Себебі балалар қауіпсіздігі әрқашан басты назарда. Ел болашағының баянды болуы бүгінгі игі істерден басталмақ. Ұрпақсаулығы - ұлт келешегі.

«Бала – бауыр етің» деген сөзді жиі қолданамыз. Өйткені өзегіңді жарып шығып, ұйыған қаннан ұядағы балапанға айналған құлыншақтың құдіреті адамның ет жүрегін елжіретіп, жүзіңе қуаныш, жүрегіңе жұбаныш сыйлайтыны анық. Баяғыда бір анадан «Қай балаңды қатты жақсы көресің?» деп сұрағанда: «Ауырған баламды жазылғанша, шығып кеткен баламды оралғанша, кіші баламды өскенше жақсы көремін. Кеудемдегі жүрегім тоқтағанша, бәрін жақсы көріп өтемін» деген екен. 

Иә, ата-ананың балаға деген мейірім- махаббаты өлшеуді талап етпейтін өмір­шең сезім сияқты көрінгенімен, кейде құрсағын жарып шыққан құлыншағын қарау­сыз, қадағалаусыз қалдырғанына қай­ран қаласың. Мысалы, Ішкі істер министр­лігі 2020 жылы елімізде 105 бала көпқабатты үйдің терезесінен құ­ла­ғанын хабарлады.

«Кәмелетке толмағандар арасындағы жазатайым оқиғалардың алдын алу өте маңызды. Балалардың бос уақыттарын ұйымдастыра алмау, оларды ата-ана­ларының қараусыз қалдыруы әртүрлі жазатайым жағдайларға, жарақат пен өлімге алып келеді. 2020 жылы респуб­лика бойынша 105 бала көпқабатты үйдің терезесінен құлады, оның ішінде 18 бала мерт болса, ал қалған 87-сі ауру­ха­наға жатқызылды. Кәмелетке тол­мағандардың жарақаттануын болдырмау үшін кәмелетке толмағандардың үйде және көшеде, суда және өрт кезінде қауіпсіздік шараларын сақтау ережелерін түсіндіру жұмыстары жүргізілуде», деді ІІМ Әкімшілік полиция комитеті ювеналды полиция және әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау бөлімі бастығының орынбасары Дилбар Төлегенова.

Оның айтуынша, шомылу маусымы кезінде балалардың қауіпсіздігін қам­­­тамасыз ету үшін полиция су айдын­дарына рейд жүргізіп, демалушы­лармен профилактикалық әңгімелер ұйым­дастырады. Қауіпті жерлерге 6 мың тыйым салу белгісі орнатылды. Қала жаға­жай­ларында балалар жүзетін 66 орын бар.

Терезеден құлау – балалардың жа­рақат­тануы мен өлімінің негізгі себеп­терінің бірі, әсіресе қалаларда жиі кездеседі. Нұр-Сұлтан қаласы әкім­дігінің хабарлауынша, 2021 жылдың басынан бері елордада осындай екі оқиға тіркелген. Статистика көрсеткендей, көп жағдайда балалардың құлауы ере­сектердің қарауынсыз қалған сәтте немесе ата-аналардың назарынан тыс қалған уақытта болады. Оқиғалардың көп бөлігі сәуір-қазан аралығында болады. Терезеден құлап шетінеген балалардың негізгі жасы – 2-ден 6 жасқа дейін. 2021 жылы Нұр-Сұлтан қаласы Төтенше жағ­дайлар департаменті балалардың терезеден құлауының 2 фактісін тіркеген.

Бұл ретте департамент балалардың жарақаттануын төмендету мақсатында мынадай қауіпсіздік шараларын сақтау­ды ұсынады: «Біріншіден, кішкентай балаларды жалғыз қалдырмаңыз, құ­лау жағдайларының көпшілігі балалар қараусыз қалған кезде болады. Жиһаз­дың барлық түрін терезелерден алыс қойыңыз, бала осы арқылы терезе алдына оп-оңай шығып алады, москит тор­ларына сенбеңіз. Олар құтқарып қалуға арналмаған! Ке­рісінше, москит торы қайғылы жағдайға ықпал етеді, өйткені бала өзін қауіпсіз сезініп, сүйе­нуі мүмкін. Тіпті ең сапалы торлар баланың салмағын ұстап тұра алмайды, егер бала бөлмеде болса, терезе мен балкон есігін ашпаңыз. Жоғарғы тере­зелерді немесе желдету режімін қол­даныңыз, терезелердің толық ашылуына мүмкіндік бер­мейтін арнайы фиксатор қойыңыз, бұл ба­ланың терезені бірнеше сантиметр­ден артық ашуына мүмкіндік бермейді, терезенің тұтқасына құлып орнатыңыз. Егер сіз балаңызға терезенің алдынан бірдеңе көрсетсеңіз, оны мықтап ұстап тұрыңыз, баланың жылдам қимылына да­йын болыңыз, алақаныңыз құрғақ болсын, балаңызды киімнен ұстамаңыз. Егер сізде бекіткіш және сақтандыру жабдығын орнату мүмкіндігі болмаса, бекіткіш тұтқаларды бұрауышпен оңай бұрап, қажет болған жағдайда бірден шығарып алып тастай аласыз. Балаларға қауіпсіздік сабақтарын үйретіңіз, үлкендерді кішіге бас-көз бо­луға үгіттеңіз».

Балалар қауіпсіздігіне қауіп төнді­ретін тағы бір жайт, интернет әлеміндегі әртүрлі бейнелер. Смартфонға байлан­ған сәбилер санасының улануына ғалам­тордың да тигізер әсері әсте көп. Әлеу­меттік желілерден көргенін істеуге құл­шынып тұратын бүгінгі балдырғандарға торапқа кіруге тосқауыл қою пайдалы ма деген ойға келесің кейде. Мәселен, жыл басынан бері Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі порнографиялық материалдарды таратқан 1,5 мыңға жуық интернет-ресурсты бұғаттаған. Сонымен қатар полиция департаменттерінде құ­рылған мамандандырылған топтар ин­тернетті қолдану арқылы қылмыс жасай­тын педофилдерді анықтау бойынша шаралар жүргізуде.

«Аумақтық ішкі істер органдарында әлеуметтік желілерде, мессенджерлер мен пошта сервистерінде 200-ден астам жал­ған аккаунт құрылды. Құрылған топ­тардың міндеттері – балаларға қар­сы қылмыс жасау үшін алғышарттар жасай алатын әлеуметтік желілерді, парақ­шалар­ды, қауымдастықтарды, топтарды, танысу сайттарын анықтау және бақылау. Жыл басынан бері порнографиялық материалдарды таратқан 2 мыңнан астам интернет-ресурс анықталды. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі оның 1,5 мыңға жуығын бұғаттап тастады», деді Д.Төлегенова.

Отбасылық психолог, магистр Инара Әлкенқызы баланы үйге қалдырғанда не нәрсені ескеру керектігін тілге тиек етті. «Баланы үйде жалғыз қалдырған уақытта біз, ата-аналар электр сымдарының, газ құ­­бырының істен шығатынын, баланың терезе ашатынын  күтпейміз. Бір жақтан қарасақ, ата-аналар көбінесе баланы үйде жалғыз қалдыруға мәжбүр. Бірақ сол кезде ата-аналар баланың өмі­ріне қауіпті қатерлерді зерделей отыруы қажет. Кей­бір аналар «Бізді кіш­кентайымыздан үйде жалғыз қалдырған, өл­ген жоқпыз ғой», деп өз әрекеттерін ақ­тайды. Әрине, былай деп тек ғана тірі қалған балалар айтады. Ал үйде жалғыз қалып қаза тапқан балалар өздерінің тәжі­рибесі туралы айта алмай кетті», деді маман.

Сонымен қатар И.Әлкенқызы ата-аналар қауымына өзінің ақыл-кеңесін айтты. «Мен баласы бар жандарға мынадай кеңес берер едім. Бірінші, мектепке бармайтын балдырғандарды үйде жалғыз қалдырмау керек, 4 жасқа дейінгі баланы бастауыш сыныптағы баламен қалдырмау керек. Бұл жағдай екеуін де күйзеліске әкеледі: өйткені сәбиді бағу – үлкен баланың міндеті емес. Ал сәби тек анасының жанында тыныштық табады. Мектеп жасындағы баланы күні бойы үйде жалғыз қалдырмаңыз, іші пыс­қаннан сізге ұнамайтын ойын тауып алуы мүмкін. Баланы бірден ұзақ уақытқа жалғыз қалдырмаңыз, уақытты біртіндеп көбейткен жөн. Баланы жалғыз қалдырар алдында сіздің міндеттеріңіз: балаға өзін-өзі күтуді үйрету, сіз жоқта не істеуге болатынын және болмайты­нын түсіндіру, қорыққан жағдайда сіз жазып берген тізімдегі адамдармен хабарласуға болатынын айту, бала жал­ғыз қалған жерді қауіпсіз ету», деді ол.